Deel 10
De vorige keer hebben we de ontwikkelingen rond het kanaal door Zuid-Beveland gevolgd. We zijn nu toegekomen aan een beschrijving van de bijzonderheden van gebouwen in Schore.
Kadaster 1832
Het kadaster is opgericht in 1832. De kaart en beschrijvingen zijn op internet te raadplegen[1]. Hieruit is informatie te halen welke gebouwen er in die tijd in Schore stonden en wie eigenaren van gebouwen en grond waren. Hiervan heb ik een lijst samengesteld, die op de internetsite van Schore[2] aan deze aflevering wordt toegevoegd.
Afb.1. Kadastrale kaart van Schore uit 1832
Aantal gebouwen in Schore
Schore is altijd al een dorpje van marginale omvang geweest. Aan de hand van een oude kaart uit 1750 kunnen we zien dat er destijds 19 gebouwen in Schore waren. Het kadaster van 1832 laat 31 gebouwen zien en een kaart uit 1912 telt 44 gebouwen. Als gevolg van oorlogshandelingen zijn veel van de oorspronkelijke gebouwen van Schore verloren gegaan.
Daarna is het hard gegaan met de groei van Schore. In 1970 waren er ongeveer 185 gebouwen en vandaag de dag circa 270 gebouwen (hierbij zijn geschakelde woningen apart geteld en bijgebouwen meegerekend).
Boerderijen rond Schore in de 19e eeuw
Schore was van oudsher een agrarische gemeenschap. De belangrijkste en oudste gebouwen zijn de boerderijen rond het dorp. Over deze boerderijen zijn vele bijzonderheden te vertellen. Hieronder zal ik er een enkele van beschrijven en aangeven waar deze hebben gestaan.
Eén van de oudste gebouwen die in Schore nog staan is de hoeve ‘Rust na Onrust’ aan de Langstraat. Deze hoeve werd door Jacobus Zandmeet in de periode 1720-1725 gebouwd. De schuur van deze hoeve is in 1905 afgebroken, maar het woonhuis nog wel aanwezig. Het oudste deel van de woning dateert mogelijk uit de 14e eeuw. De zorgboerderij die nu in het pand gevestigd is draagt nog steeds de naam ‘Rust na Onrust.
Tijdens de 19e eeuw was het crisis in de landbouw. Veel boerderijen werden van de hand gedaan. Zo kwam in 1829 bij Notaris v.d. Bussche de boerderij van wijlen Francois De Winter, schaapsherder, in de verkoop. Onder de hamer kwamen ook de veestapel waaronder 85 schapen, hond en huisgerei. Het woonhuis en schuur met weide en bouwlandgrond werden geveild. De huidige locatie van de woning met schuur lig achter het huidige pand Haaimeet 22.
Het hoogtepunt van verkopen vond waarschijnlijk plaats in 1847. Toen werden in gemeentehuis te Schore op verzoek van molenaar Leendert Wisse en erfgenamen van zijn vrouw Jannetje, dochter van C. Vleugel, het volgende verkocht:
1. Een wind-korenmolen met woning, schuur en erf. De molen stond westelijk van de huidige graanhandelloods aan de Molenweg.
2. Een woonhuis, schuur en erf in dorp Schore. Deze locatie ligt nu in het plantsoen aan de zuidzijde van het Nieuwe Kerkplein.
3. Een schuur staande in dorp Schore. Deze locatie bevindt zich nu ter plaatse van voormalig bakkerij Stevense aan de Langstraat (naast Langstraat 1).
Woningen van burgemeesters
In de 19e eeuw was in veel dorpen de burgemeester een rijke boer met aanzien. Zo ook in Schore. In 1810 was hier de eerste ‘burgemeester’ Cornelis Rottier. Hij werd in 1813 opgevolgd door zijn zoon A.C. Rottier. Deze mocht zich vanaf 1825 officieel burgemeester noemen. In 1835 koopt hij een boerderij op de locatie waar zich nu Zandweg 2-2a bevindt. In dat zelfde jaar 1835 koopt de burgemeester ook de hofstede die stond op de hoek van het huidige Nieuwe Kerkplein en de Frisostraat.
Van 1889 tot 1919 was J.G. van Nieuwenhuizen burgemeester van Schore. Hij woonde op de hofstede ‘Hoop op beter’ aan de Schoorsezandweg (nu Molenweg 12). Later heeft hij de villa ‘Aurea Libertas’ laten bouwen aan de Dorpsstraat (nu Frisostraat). Dit is het enige gebouw dat ons nog herinnert aan het zelfbestuur van de Gemeente Schore.
Overige gebouwen van Schore
Veel van de oude gebouwen van Schore zijn verloren gegaan door bombardementen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Op een foto van omstreeks 1910 van de zuidoostzijde van het Nieuwe Kerkplein, toen Haaimeet of Schoorsezouteweg genoemd, staat een groot pand uit 1616. De voorgevel is één verdieping hoog en de toegangsdeur staat niet in het midden van het pand. De foto hieronder van omstreeks 1915 toont dit pand na ingrijpende veranderingen, met aan weerszijde van de deur weer twee ramen. Inmiddels was het pand voorzien van een zogenaamde ‘gebroken kap’. In 1914 werd het pand bewoond door K. Glerum, en tussen 1872 en 1897 door burgemeester van Koeveringe. Twee panden verder de Haaimeet in staat op beide foto’s een pand met een klokgevel. Dit was het voormalige PTT-kantoor. Rond 1930 woonde daar de gemeentesecretaris Trimpe, die in 1934 (de laatste) burgemeester van Schore werd.
Afb.2. Geheel links op de foto het voormalige gemeentehuis met veldwachters ervoor. Dit stond aan de kerkzijde van de Haaimeet.
Historisch gezicht verloren
De herbouw van Schore in de jaren 50 van de vorige eeuw heeft het historisch gezicht niet terug gegeven. Schore heeft een rijke en bewogen geschiedenis gehad. We kunnen Schore en omgeving nu met andere ogen bekijken.
Afb.3. Haaimeet in 1915 met voormalige ambtswoning van de burgemeester.