Deel 8e - De Nederlands Hervormde kerk van Schore
De kerk met de laatste dominees
In de voorgaande afleveringen heb ik jullie meegenomen in het wel en wee van de kerk van Schore. Deze aflevering is de laatste van de kerkgeschiedenis.
Het kerkorgel
Omstreeks 1800 is in de kerk van Schore een orgel geplaatst. Het meer dan 100 jaar oude orgel uit het oude kerkje is in 1914 overgeplaatst in het nieuwe kerkgebouw. Begin jaren 20 werd er aanstalten gemaakt een nieuw orgel te kopen.
De kerkelijke gemeente Schore en Vlake was op 10 mei 1922 bijna overgegaan tot het kopen van een orgel bij een Duitse fabrikant, de firma Rohlfing. Deze firma rekende met Duitse marken, die in die tijd allesbehalve vast in waarde waren. Er werd op het oog een prachtaanbod gedaan, wat voordelig leek maar wel erg dwingend naar voren werd gebracht. Vooraf moest het bedrag in marken gestort worden, dan was daarmee het orgel besteld, terwijl er verder nog niets afgesproken was. Gelukkig liep de orgelcommissie daar niet in. Na een schrijven aan de Orgelraad, met het verzoek bij de Duitse firma te gaan informeren, volgde op 24 juni 1922 het antwoord van de Orgelraad. Weinig goeds viel er te melden over dat bezoek en er werd besloten niet in Duitsland te bestellen. Vanuit Duitsland kwam er een boze brief, waarin de orgelbouwer Schore maande binnen acht dagen de koopprijs van het orgel (276.000 Duitse marken) te betalen. Er werd beweerd dat het orgel besteld was. In het kerkelijk archief zijn twee ongetekende contracten terug gevonden. Daaruit blijkt duidelijk dat er nooit een contract is afgesloten en het orgel daar dus nooit is besteld.
Men zocht contact met de firma Spiering uit Dordrecht. Daar was het gedurende de bouw van het orgel mogelijk om door een door de Orgelraad benoemde deskundige te laten onderzoeken of het orgel aan de verwachtingen voldeed. Spiering mocht dus het nieuwe kerkorgel leveren. Het was de wens het orgel in gebruik te nemen begin 1923. En dat is gelukt. Het orgel heeft f 3.350,— gekost. Veel giften zijn ontvangen uit de gemeente. Het dames-comité had een bazaar georganiseerd. Dit leverde f 789,82 op.
De in 1943 gebouwde kerk kreeg pas op 29 juni 1978 weer een ander orgel. Dit werd overgenomen van de Vrij Evangelische Gemeente in Goes die, in verband met de groei, naar een ander kerkgebouw verhuisde.
Kerkorgel te Schore. Foto H. Mallekote; www.orgelsinzeeland.nl/navigatie_plaats_schore_dorpskerk.htm
De laatste dominees van Schore
Voordat we naar de laatste dominees omzien eerst het volgende. In het tijdschrift de Spuije[1] van zomer 2021, aflevering 113, is een artikel opgenomen van F. de Kaart: “Priesters, broeders en zusters”. Daarin wordt vermeld dat Jan Claesz Rijk tot 1493 kapelaan was aan het Lieve Vrouwe altaar[2] van de kerk in Schore. Hij werd in dat jaar benoemd tot kapelaan aan het altaar van St. Barbara te Schore en later tot pastoor van Vinninge (bij Hoedekenskerke). Hier zien we dat de voormalige parochiekerk van Schore meerdere altaren bezat en er meerdere priesters aan verbonden waren.
Na het vertrek van ds. Schreuder werd op 23 januari 1983 de heer Haasnoot[3] benoemd in dienst van de gemeente Schore en Vlake. Met ingang van 1 november 1985 is kandidaat Haasnoot beroepen als parttime predikant te "Schore en Vlake" voor de tijd van twee jaren.
Financieel was "Schore en Vlake" niet in staat een vol traktement[4] te betalen. Een volledige baan zou er dus voor de gemeente voorlopig (of nooit) meer inzitten. Daarom werd dhr. Haasnoot aangesteld als parttime predikant "bijstand in het pastoraat." Dit betekende ook dat er met een andere gemeente een pastoraal verband moest worden gesloten. In het geval van Schore was dit met de gemeente Biezelinge. De predikant van Biezelinge, ds. L.A. de Graaf, werd ook de verantwoordelijke predikant van de gemeente "Schore en Vlake". Vanuit de Provinciale Kerkvergadering werd er op aangedrongen dat er op den duur een samenvoeging moest ontstaan tussen Hansweert en Schore. Ds. Haasnoot is vier jaar werkzaam geweest in onze gemeente (drie jaren als pastoraal medewerker en een jaar als predikant) als hij op 1 januari 1987 Schore verlaat.
Samengaan
Op 5 juni 1984 vond er een eerste gezamenlijke vergadering plaats van de kerkenraden van Hansweert en "Schore en Vlake" te Hansweert. Voor een samengaan van de gemeenten moest er veel geregeld worden op gebied van rechtszekerheid. Na veel heen en weer geschrijf met de Provinciale Kerkvergadering kreeg "Schore en Vlake", na vertrek van ds. Haasnoot in 1987, toch toestemming om alleen voor de eigen gemeente te gaan beroepen, omdat Hansweert nog een dominee had.
Nadat in april 1988 ds. Harleman vertrokken was uit Hansweert werd op 9 mei 1988 de toestemming verleend voor de combinatie Hansweert-Schore. In "Woord en Dienst”[5] was een advertentie geplaatst. Hierop is slechts één reactie binnen gekomen van een catecheet[6] namelijk de heer F.A. Bergwerff uit Middelburg. De gesprekken met dhr. Bergwerff, de beroepingscommissie en met de beide kerkenraden waren dermate positief dat er toestemming werd gevraagd om hem te benoemen voor beide gemeenten (Hansweert en "Schore en Vlake"). Het was de bedoeling dat de heer Bergwerff eventueel aangesteld kon worden als pastoraal medewerker, maar dan slechts voor 66%. Deze toestemming werd verleend en op 22 januari 1989 werd de heer Bergwerff bevestigd als pastoraal medewerker voor de beide gemeenten.
De heer F Bergwerff (overleden 2011) foto H. Mallekote) www.pknhansweert-schore.nl/fred_bergwerff.htm
Een kerk
Hansweert en Schore waren nog ieder een aparte gemeente met ieder een eigen kerkgebouw en een eigen kerkenraad. De taak van de pastorale medewerker was niet niks. Elke zondag (behalve op zijn vrije dag) moest hij in Hansweert en ook in Schore preken. Kerkenraadsvergaderingen moesten in Hansweert en in Schore bijgewoond worden. Later werd er om en om gekerkt in beide dorpen.
Het einde van de Hervormde Gemeente "Schore en Vlake" was officieel op 1 januari 1995. Op die datum werd de naam “Hansweert-Schore” ingevoerd. Vlake is zo klein geworden dat er erg weinig mensen meer wonen. De gemeenteleden van de kerk, die voordien nog bij “Schore en Vlake” hoorden, horen daar nu ook bij de nieuw gevormde kerk gemeente.
Op zondag 29 september 2019 werd in de kerk van Hansweert de laatste dienst gehouden i.v.m. het buiten gebruik stellen van het kerkgebouw. De kerk van Schore blijft voor de erediensten behouden. De komende periode zal het beleid van de kerkenraad erop gericht zijn dat de Protestantse Gemeente Hansweert-Schore als zelfstandige gemeente blijft bestaan.
Wordt vervolgd…
Volgende keer gaan we het hebben over de spoor- water- en rijwegen rond Schore.
[1] Tijdschrift van de Heemkundige Kring de Bevelanden, juni 2021.
[2] Zware tafel of verhoogde plaats in de kerk waaraan de eucharistieviering plaatsvindt
[3] De heer Haasnoot is dan nog niet afgestudeerd
[4] Salaris
[5] Magazine voor protestants Nederland.
[6] Geestelijke die door de kerk is aangesteld om in de eredienst voor te gaan