Deel 9 - De wegen rond Schore, van ontsluiting tot opsluiting
De ontwikkeling van de wegen, spoorweg en kanaal hebben grote invloed gehad op het dorp Schore. Hier wil ik een beeld schetsen hoe de ontwikkeling hiervan geweest is. In deel 6 over “De ontwikkeling van het dorp Schore” heb ik al wat verteld over het ontstaan van het dorp op de kruising van wegen. We moeten ons hierbij indenken dat de eerste aanzet tot de vorming van het dorp al plaatsvond toen er nog geen dijken lagen. De veelgebruikte paden
in het schorlandschap vormden de eerste wegen die vroege
nederzettingen met elkaar verbonden. Op de kruising van deze paden verrezen boerderijtjes op aangelegde verhogingen. De woonhoogten breiden zich uit tot een dorpsterp zoals we die nu nog kunnen herkennen. De kruisende wegen vinden we terug in de huidige Frisostraat, de Langstraat, de Steenweg en de Haaimeet.
Van een kanaal, een rijksweg en een spoorweg was tot 1850 nog geen sprake. Alle verkeer van oost naar west ging door het dorp Schore.
Schore rond 1650, Visscher-Roman.
Schore is al vroeg een belangrijk knooppunt geweest binnen het
wegennetwerk door Zuid Beveland. Dat bracht niet alleen economische groei met zich mee, maar doorsneed de gemeente Schore waardoor het besturen werd bemoeilijkt.
Als vanaf 1852 het kanaal door Zuid-Beveland wordt gegraven wordt de gemeente Schore-Vlake verdeeld in een oostelijk en westelijk deel, waarbij Vlake en Schore van elkaar gescheiden worden. De Schorebrug in de Schoorsezouteweg (Haaimeet) over het kanaal was de enige verbinding tussen het bestuurscentrum Schore en het oostelijk deel van de gemeente. Direct na de aanleg van het kanaal volgde de aanleg van de spoorlijn die de gemeente verdeelde in een noordelijk en zuidelijk deel waarbij Vlake ook hier weer werd gescheiden van Schore. Bestuurlijk was dit een groot probleem om de bewoners te kunnen bereiken en deze te betrekken bij het gemeentebestuur van Schore. Dit waren in de laat 19e eeuw ruimtelijke ingrijpende structuren binnen de gemeente Schore die een belemmering vormden voor een goed functionerend gemeentebestuur. Tijdens de 20e eeuw werd Schore nog enkele keren getroffen door ruimtelijke structuren die de gemeente doorsneden.
Schorebrug uit: De gemeente Kapelle van 1900 tot nu.
Rond 1900 zijn er nog maar weinig wegen met een verharding. Bij enkele hoofdwegen en dorpskernen zijn de straten van kei-verharding voorzien. De overige wegen zijn voornamelijk van zand of een kleidek. Slechts enkele hebben een grindlaag. In de oude wegnamen komen we dit nog tegen, zoals de Zandweg, de Schoorsezandweg, de Grindweg, de Steenweg, etc.
In 1906 heeft de Dorpsstraat (nu Frisostraat) een grindverharding. In 1915 heeft de Dorpsstraat (Frisostraat) nog geen bestrating.
Op een foto van het “Kerkplein “ (toen Hoofdstraat genoemd) uit 1910 lijkt deze met grind te zijn verhard. In 1919 heeft de Steenweg nog geen verharding. In 1925 heeft de Haaimeet aansluitend aan de Hoofdstraat (nu het Nieuwe Kerkplein) een bestrating, het overige deel van de Haaimeet/Schoorse Zouteweg is nog onverhard of van een grindlaag voorzien. Het “Kerkplein” heeft in 1926 een bestrating gekregen. 1
1 Barth A. en Moerland L.; 1994: De gemeente Kapelle van 1900 tot nu. Hulst.
Rijksweg ca 1915. Hist. Atlas Zeeland.
Met de komst van de auto steeg de behoefte aan meer rechtstreekse
wegverbindingen. Vanaf het dorp Kapelle liep in 1915 de “nieuwe” weg door Biezelinge naar de Smokkelhoek, vandaar ging deze door de Molenweg en de Schoorsezandweg naar Schore. Door Schore liep de verkeersweg via de Dorpstraat (Frisostraat-Nieuwe Kerkplein) en de Schoorsezouteweg (Haaimeet) over de Schorebrug richting Kruiningen. Schore kon daarvan profiteren. Eerst was het dorp sterk afhankelijk van de kwakkelende landbouw, maar nu kon het na de aanleg van het kanaal weer opleven als pleisterplaats van doortrekkend rijverkeer.
De ontwikkelingen rond de Rijkswegen volgen elkaar in snel tempo op. Het rijk gaf in 1926 haar goedkeuring aan het verbeteren van de rijksweg door Zuid-Beveland. Begonnen werd met het verbeteren van de bestaande rijksweg van het westen naar het oosten in Zuid-Beveland. Ten oosten van Kapelle werd de Rijksweg verbeterd door de afronding van enkele bochten. Van Kapelle tot de Kreekrakdam kwam een geheel nieuwe weg van ongeveer 20 km lang. De weg kruiste de spoorweg tussen Kapelle en Biezelinge (Biezelingsestraat-Noordstraat). Verder liep deze langs Biezelinge en Schore over de Schorebrug langs Kruiningen en Krabbendijke en verder. De kosten hiervan werden geraamd op 1 miljoen gulden. Van sloot tot sloot kreeg de weg een breedte van 14 meter met een verhardingsbreedte van 6 tot 7 meter. Bij de aanleg is gedeeltelijk gebruik gemaakt van bestaande wegen die daarvoor werden aangepast. Bestaande wegen in eigendom van gemeenten en waterschap werden door het rijk overgenomen. Al spoedig na de verbeteringen aan de Rijksweg door Zuid-Beveland is de Schorebrug en het dorp Schore het knelpunt voor het toenemende auto verkeer.
Aan te leggen wegvak in 1937. Uit www.krantenbankzeeland.nl.
Er werd een nieuwe verkeersbrug naast de spoorbrug over het kanaal
ontworpen. Dit betekende voor Schore dat de verbinding tussen de
diverse delen van de gemeente nog verslechterde. Vanaf 1936 werden tussen Kapelle en Kruiningen werken uitgevoerd om de Rijksweg over de nieuw te bouwen verkeersbrug over het kanaal te
voeren.
Op 15 oktober 1938 werden de nieuwe hooggelegen (Vlake-)brug over het kanaal door Zuid-Beveland en het weggedeelte vanaf Kruiningen, geopend. In 1939 volgde de aanleg van het nieuwe weggedeelte van het kanaal tot Biezelinge. Hier sloot de oude rijksweg (Smokkelhoekweg) naar Kapelle weer aan. Het nieuwe wegvak met een lengte van ongeveer 5 km kruiste de spoorlijn Vlissingen-Roosendaal met een viaduct nabij Kloetinge. Met het gereedkomen van dit wegvak werd een nieuwe verbinding tussen Kruiningen en Goes gerealiseerd. Maar Schore kwam hiermee nog meer in een isolement.
Op 10 mei 1940 vielen de Duitsers ons land binnen. Tot een officiële opening van de nieuwe Rijksweg is het nooit meer gekomen. De Vlakebrug werd opgeblazen om de opmars van de Duitsers te stuiten. Ook dit had weer grote gevolgen voor het dorp Schore en de bewoners.
In de jaren 60 van de vorige eeuw bleek de Rijksweg door Zuid- Beveland onvoldoende capaciteit te bezitten. Met het toenemend vracht- en recreatie verkeer veroorzaakte dit grote files. Ook het vele verkeer door Goes werd een groot probleem. De Vlakebrug was een obstakel, omdat deze vrij smalle brug geregeld voor het scheepvaartverkeer moest worden geopend. Ook het langzame verkeer op de Rijksweg was een grote belemmering voor een goede doorstroming van het verkeer. Een autosnelweg moest hierin een oplossing brengen. Hiermee werd in 1971 een begin gemaakt waarbij het deel van de autoweg tussen Kapelle en Kruiningen werd getemporiseerd om de plannen voor ondertunneling van het kanaal bij Schore verder uit te werken. Door de aanleg van de nieuwe autosnelweg langs Schore werd de Molenweg voor doorgaand verkeer afgesloten. Ook was er voor Schore een nieuwe ontsluitingsweg noodzakelijk zuidelijk van de nieuwe rijksweg. Deze en andere infrastructurele werken zouden Schore en haar bewoners
nog lang in beroering houden.
Aanvang bouw Vlaketunnel.
In 1972 vond de aanbesteding plaats van de Vlaketunnel onderdoor het Kanaal van Zuid-Beveland. De tunnelwerken starten in juli 1972. Deze moest het snelverkeer door Zuid-Beveland het kanaal obstakel vrij laten kruisen. De geplande nieuwe autosnelweg werd later hierop aangesloten. Rijksweg 58 was een van de eerste rijkswegen die met de computer berekend is. Dit leverde in de voorbereiding een tijdwinst van 4 maanden op. De Vlaketunnel , met een gesloten deel van 290 meter lang, werd in 1975 feestelijk geopend. Maar Schore zat met de brokken. Veel gebouwen in Schore waren, door de grondwaterstand verlaging voor de bouwput van de tunnel, verzakt en beschadigd. Alle eigenaren van beschadigde gebouwen werden door het Rijks schadeloos gesteld.
In 2010 kwam plotseling de oostelijke op- en afrit van de tunnel omhoog. Deze was door wisseling van de waterdruk van de ondersteunende palen getild. De trekankers die de betonvloer op zijn plaats moest houden waren losgekomen. Het was noodzakelijk de beide toe- en afritten van de tunnel te herstellen en daarvoor nieuwe trekpalen hieronder aan te brengen. In Schore is grote onrust ontstaan als blijkt dat Rijkswaterstaat daarvoor het grondwaterpeil moet verlagen. Met de schade als gevolg van de bouw van de tunnel voor ogen zaten de bewoners van Schore niet te wachten op nieuwe schade aan hun gebouwen. In het voorjaar van 2011 zijn de nieuwe trekpalen onder toe- en afritten van de Vlaketunnel aangebracht. Dit heeft geen noemenswaardige schade aan de bebouwing van Schore gebracht.
In de volgende aflevering wil ik wat schrijven over de aanleg van het
Kanaal door Zuid-Beveland en de gevolgen hiervan voor Schore.
Rijkswegplan vanaf Schorebrug uit 1929.